αγωνία

Η ταραχή· αίσθημα ανασφάλειας ή και φόβου. (Βιολ.)Η μεταβατική περίοδος κατά την οποία εξαφανίζονται οι δυνατότητες της ζωής, οι τελευταίες στιγμές πριν από τον θάνατο. Κύρια συμπτώματα της α. είναι: δυσκολία στην αναπνοή που συνοδεύεται με ρόγχο, προοδευτική επιβράδυνση της κυκλοφορίας με αποτέλεσμα να γίνεται κακή αιμάτωση του εγκεφάλου, βαθμιαία απώλεια της συνείδησης και, εκτός από λίγες περιπτώσεις, αναστολή της λειτουργίας των αισθήσεων, έλλειψη αντίληψης και απουσία αντιδράσεων στα εξωτερικά ερεθίσματα. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, ενώ υπάρχει φαινομενική έλλειψη αισθήσεων, ο ασθενής μπορεί να ακούει και να αντιλαμβάνεται ό,τι λέγεται γύρω του. Το πρόσωπο είναι ανέκφραστο, το βλέμμα απλανές, ο σφυγμός αδύνατος, τα άκρα γίνονται όλο και περισσότερο ψυχρά και η κατάσταση αυτή επεκτείνεται στο υπόλοιπο σώμα. Η α. μπορεί να διαρκέσει λίγα λεπτά έως μερικές ώρες ή και μέρες. Μερικές φορές, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αορτικής ανεπάρκειας, η α. εμφανίζεται διακεκομμένη και ο ασθενής, ενώ φαίνεται έτοιμος να εκπνεύσει, συνέρχεται σιγά-σιγά και έως ότου πέσει στην τελική α. μπορεί να περάσουν ώρες ή μέρες. (Φιλοσ.)Η έννοια α. κατέχει κεντρική θέση στη σύγχρονη φιλοσοφία. Στην υπαρξιστική φιλοσοφία χρησιμοποιείται η χωρίς αιτία α. για να χαρακτηριστεί η ηθική και μεταφυσική αγωνία του ανθρώπου. Πρώτος και κύριος εισηγητής του όρου α. στη φιλοσοφία είναι ο Δανός φιλόσοφος Σέρεν Κίρκεγκορ, συγγραφέας του έργου Επί της ιδέας της α. (1844), που πρέσβευε ότι η α. γεννήθηκε από τον ίλιγγο της ελευθερίας που συνεπάγεται η γνώση του καλού και του κακού. Κατά τον Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγκερ, η α. επαναφέρει την ύπαρξη από την κατάπτωση στο είναι. Το είναι παρουσιάζεται στο ανθρώπινο πεπερασμένο ως ένα αγωνιώδες μηδέν που καταβροχθίζει και εκμηδενίζει όλους τους θεσμούς και τις πραγματικότητες του κοινωνικού και φυσικού κόσμου. Κατά τον Ζαν Πολ Σαρτρ, ο άνθρωπος μαθαίνει με την α. ότι δεν τον προσδιορίζουν ούτε εξωτερικά ούτε εσωτερικά αίτια, αλλά ότι o ίδιος προσδιορίζει ελεύθερα τον εαυτό του. Για τον Γερμανό φιλόσοφο Καρλ Γιάσπερς, το συναίσθημα της α. γεννιέται στο τέλος της αποτυχημένης μας αναζήτησης του είναι. Η αποτυχία όμως αυτή δεν είναι μόνο η βασική εμπειρία της ύπαρξης, αλλά και η προϋπόθεση προς την υπέρβαση. (Ψυχ.)Η α. συγκαταλέγεται στα λεγόμενα αρνητικά συναισθήματα, δηλαδή στα πιο δυσάρεστα και οδυνηρά. Υποκειμενικά την αισθάνεται κανείς ως εσωτερική ψυχική ένταση, ανησυχία, αδημονία, στενοχώρια, απόγνωση. Η α. εμφανίζεται όταν η ύπαρξη του ανθρώπου, μπαίνει με κάποιο τρόπο σε κίνδυνο. Η διαφορά της από τον φόβο είναι ότι o φόβος αναφέρεται σε μια σαφή και συγκεκριμένη αιτία, ενώ το άτομο που αγωνιά δεν έχει πάντοτε επίγνωση της αιτίας. Συνήθως μιλάμε για α. όταν εμφανίζεται αυτή σε υγιή άτομα, ενώ όταν παρουσιάζεται σε παθολογικές καταστάσεις, ψυχικές ή σωματικές, τότε μιλάμε για άγχος. Η α. συνοδεύεται από διάφορες σωματικές διαταραχές, όπως δυνατό σφίξιμο στην καρδιά, ξηρότητα του στόματος, δύσπνοια, εφίδρωση, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, τρόμος των άκρων κ.ά.

* * *

η (Α ἀγωνία)

ψυχική στενοχώρια ή ανησυχία, άγχος, φόβος

νεοελλ.

1. απεγνωσμένη προσπάθεια, κόπος, μόχθος

2. φρ. «επιθανάτια αγωνία», ψυχορράγημα, χαροπάλεμα

αρχ.

1. γυμναστική άσκηση

2. εξάσκηση, εκπαίδευση.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἀγών. Η λ. σημαίνει την άμιλλα για τη νίκη, αργότερα γενικά τα γυμναστικά αγωνίσματα και στον Δημοσθένη και Αριστοτέλη παίρνει πλέον την έννοια τής αγωνίας, τού φόβου και της ψυχικής ανησυχίας.

ΠΑΡ. αγωνιώ

αρχ.

ἀγωνιάτης

νεοελλ.

αγωνιώδης].